Anesthesiedampen; Gebruik verminderen. 

Inhalatie-anesthetica zoals isofluraan en sevofluraan kunnen bij langdurige blootstelling schadelijk zijn voor de gezondheid. Voor personen werkzaam in de humane en veterinaire gezondheidszorg is het inademen van deze dampen (zie ook arbo wet) daarom ongewenst. Daarnaast is al geruime tijd bekend dat deze dampen krachtige broeikasgassen zijn en bijdragen aan de aantasting van de ozonlaag. Bovendien vallen anesthesiedampen onder de bekende PFAS-moleculen. Na afbraak in de atmosfeer blijven kleinere PFAS-deeltjes achter die via neerslag op aarde terechtkomen. Opvallend genoeg worden deze dampen tot op heden ‘gewoon’ in de buitenlucht geloosd. In opleidingen binnen de veterinaire sector wordt hier nauwelijks aandacht aan besteed, wat deze problematiek nog urgenter maakt.

Hergebruik van anesthesiedampen. Circulair denken: de beste oplossing?

Er zijn inmiddels systemen ontwikkeld door bedrijven zoals Blue-Zone (Canada) en ZeoSys (Duitsland), die opvang, terugwinning en hergebruik van inhalatie-anesthetica mogelijk maken. Sinds juli 2023 is herwonnen sevofluraan toegestaan voor gebruik. Desfluraan zal vanaf 1 januari 2026 verboden zijn binnen de EU, maar dit middel wordt in de veterinaire sector al niet gebruikt. Isofluraan mag daarentegen nog steeds worden toegepast, en er wordt al gewerkt aan het opvangen en opslaan van deze damp. Echter, hergebruik van opgevangen isofluraan is momenteel nog niet goedgekeurd. Voor de veterinaire markt zijn deze systemen nog niet beschikbaar, maar initiatieven zoals die van De Groene Veterinair werken eraan om deze technologie naar Nederland te halen (status augustus 2023). Het is echter belangrijk te realiseren dat, zelfs met opvangsystemen, er nog steeds damp vrijkomt na het loskoppelen van de patiënt van het toedieningssysteem. Geschat wordt dat ongeveer 70% van de gebruikte damp kan worden teruggewonnen, afhankelijk van onder meer het vetpercentage van mens of dier.

In 2025 is er ook contact gelegd met het Britse bedrijf SageTech. Dit bedrijf biedt opvangcanisters aan voor veterinaire klinieken en wint zowel sevofluraan als isofluraan terug. Aldus herwonnen anesthesiedampen kunnen dan weer worden hergebruikt. Helaas is deze optie op dit moment nog niet beschikbaar in Nederland.

Er zijn echter al diverse mogelijkheden om het gebruik in de diergeneeskunde aanzienlijk te beperken. Hieronder worden deze mogelijkheden besproken.

1. Gebruik geen inhalatie anesthesie; Dit is om een aantal redenen een zeer bruikbare oplossing.
   1. Bij veel ingrepen wordt al gestart met een volledige anesthesie met injectie anesthesie. Omdat deze ingrepen van korte duur zijn is, afhankelijk van de gebruikte inspuitbare middelen, de toevoeging van b.v. isofluraan niet nodig. Er kan volstaan worden met uitsluitend de toediening van zuurstof.
   2. Met het beschikbaar komen van goedkopere nieuwe of refurbished spuitpompen is het gebruik van propofol of alfaxalone ter vervanging van isofluraan makkelijk haalbaar in de veterinaire praktijk.
2. Gebruik minder damp; Zeker bij gebruik van rebreathing systemen (zoals een cirkelsysteem) is er veel winst te halen door de totale gasflow te verminderen.
   1. Meng géén (pers)lucht bij het inhalatiemengsel. Hierdoor neemt de totale gasflow onnodig toe en wordt er evenredig meer damp verbruikt. Nog steeds bestaat het idee dat het gebruik van 90% - 100% zuurstof schadelijk is voor veterinare patinten
   2. Gebruik lage zuurstofflow op basis van de minimale zuurstofbehoefte (zie 0nder). Maar al te vaak wordt de zuurstofflow te hoog ingesteld en wordt daardoor meer damp gebruikt dan noodzakelijk. Deze lage vers-gasflow benadering is met een juist begrip van het cirkelsysteem makkelijk toe te passen in de praktijk.
   3. Maak gebruik van een capnograaf waarmee ook de in- en vooral expiratoire dampconcentratie gemeten kan worden. Bij een rebreathing systeem zegt de instelling op draaiknop van de verdamper namelijk absoluut niets over de effectieve concentratie van de damp in het systeem.
   4. Gebruik naast de systemisch toegediende middelen  lokale/regionale technieken.
   5. Ook kleine dieren ( < 5 kg) kunnen prima met een cirkelsysteem geänestheseerd worden. Dit vereist minimale technische aanpassingen van het systeem maar ook uitgebreide kennis bij  de (para)veterinair.  Bij gebruik van non-rebreathing systemen is met behulp van de capnograaf ook een grote reductie te bereiken van de gebruikte vers-gas flow.
3.  Gebruik opvang van anesthesiedampen (zie boven). In combinatie met mogelijkheid 2 is dit een duurzame oplossing wanneer gebruik van isofluraan gewenst is.

===============================================